Kedi sağ patisini sallayarak, “O tarafta bir şapkacı yaşıyor” dedi. Öteki patisini sallayarak, “O tarafta bir Mart Tavşanı yaşıyor. İstediğini ziyaret et, ikisi de mecnun.”
“Ama meczupların ortasına girmek istemiyorum” dedi Alice.
“Ah, buna mani olamazsın” dedi Kedi, “Burada hepimiz deliyiz. Ben meczubum, sen de mecnunsun.”
“Deli olduğumu nereden biliyorsun?” diye sordu Alice.
“Öyle olmalısın” dedi Kedi, “Yoksa buraya gelmezdin.”
-Alice Mükemmeller Diyarında
Bugün, piyasalar için birkaç haftadır daima olarak tekrarladığımız görüşlerimizi yinelemek istemiyoruz.Bugün biraz daha gündemden uzaklaşıp büyük resme bakalım. Dünya tarihinde görülmemiş derecede farklı dinamikler, aslında gözümüzün önünde cereyan ediyor lakin yarattığı ve yaratacağı tesirlerin şimdi tam olarak farkında değiliz. Bu dinamikleri hissediyoruz ancak değişim bir tankerin dönüşü kadar yavaş. Öte yandan günlük haber kalabalığı o kadar ağır ki, akıl sonlarımızı zorluyor. Aslında tavşan deliğinden aşağı ineli çok oldu fakat yeni yeni gözlerimizi açıp gerçeğin tesirlerini hissetmeye başlıyoruz.
Aşağıda özetini sıralayacaklarımızın bir kısmı, tarihte daha evvel benzerleri gerçekleşmiş lakin hepsi bir ortada yaşanmamış dinamikler.
“Peak oil’’e yakınız, yani daha evvel anlatmaya çalıştığımız üzere gücün arz tarafı çok sorunlu. Bu da OPEC+’ın, bilhassa de Suudilerin daha evvel hiç olmadığı kadar güçlü olduğu manasına geliyor. 1973’te petrol fiyatlarının dört katına çıkmasından bu yana yaşanan tüm büyük enflasyon sarmalları, petrol fiyatı nedeniyle olmuştur. Bu stagflasyonist dinamik de merkez bankalarının enflasyonu denetim etmedeki zorluklarını artırır ve belli bir noktada daha yüksek enflasyon ve Irving Fisher’ın borç deflasyonu, depresyon ve yaratacağı sistematik risk ortasında tercih yapmaya zorlar.
Bu sıkıntı seçimi yapmak, önümüzdeki yılın en kıymetli konusu olacak ve bizce enflasyon biçiminde nihayete erecek. Bu da stagflasyon döngüsünü uzatacak.
Tek kutuplu bir dünya sisteminden çok kutuplu bir dünya tertibine geçiyoruz ve dünya tarihindeki batı liberal sistem karşısında ortalarındaki bağlar çok sağlam olmasa da bir kutup oluşuyor. Aslında tek kutuplu dünya, ABD’nin tartışmasız global hegemon olduğu bir anomaliydi.
Kırk yıl sonra güç, tüketicilerden bilhassa de temel emtia üreticilerine geçiyor. Bu durum portföy yatırım fırsatlarının yanı sıra, gerçek ekonomik fırsat ve risklerini de yaratıyor.
“Üretimimiz, birçok ülkeden temin edilebilen petrolün tersine, süreç gücümüz temel olarak bir dizi tıkanma noktasına bağlıdır. Çoklukla bir avuç şirket tarafından üretilen kimyasallar, çipler ve yazılımlar…Ekonominin öbür hiçbir istikameti bu kadar bağımlı değildir.”
Chip War: The Fight for the World’s Most Critical Technology”, Chris Miller
Yeterince yer almadığı için farkında değiliz lakin ABD, çip ve yarı iletkenler kısıtlamaları ile Çin’e savaş ilan etti. Kongre sonrası, sertleşmesi beklenen Çin’in misillemesi nasıl olacak merak konusu. Burada Avrupa’nın durumu çok enteresan. Yeşil güç geçişi için Çin’e bağımlı olan Avrupa, birebir anda Rusya ve Çin’i kaybedebilir mi?
Rusya tahıl koridorunu da kapattıktan sonra Ukrayna savaşında kısa vadede barış için bir umut maalesef bizce yok.Stagflasyon nedeniyle ABD Merkez Bankası ve ECB, ekonomileri resesyona hakikat giderken tedbirleri sıkılaştırıyor.
Milton Friedman’ın vaktinde dediği üzere: “Faizlerdeki değişimin iktisat üzerindeki tesirini ölçmek için 6 ila 12 ay beklemek gerekir, bu nedenle de merkez bankacıları birçok vakit faizi çarçabuk çok gevşetiyor ya da sıkılaştırıyor.”
Bizce, bugün piyasalarda en fazla aklımızda tutmamız gereken fikir bu. Bugün itibariyle ABD 10 yıllık bono faizleri 12 haftadır aralıksız yükselişini sürdürüyor ki bu en son 1980 başlarında görülmüştü.
Aslında faizlere bakarken nominal yerine gerçek faizlere ve değişim suratına bakmak daha yararlı olabilir. Enflasyona karşı muhafazalı TIPS’lere bakarak gerçek faiz fiyatlamasına ve değişim suratına bakmak bizce makul. Bu formda baktığımızda kimi kestirimlere nazaran gerçek artış, dört standart sapmalık bir artışa tekabül ediyor. Bunun iktisat ve şirket karları üzerinde şu ana kadar gördüklerimizden daha fazla bir tesir yapması beklenmeli. En azından biz o denli bekliyoruz. Örnek vermek gerekirse; 2000, 2007 ve 2018’de bu artışın iki standart sapma olduğunu söyleyelim. Ardından iktisat ve piyasalarda beğenilen olmayan imgeler oluştuğunu ve şu anki sistem yapısının, devlet bilançolarına devredilen borçlar nedeniyle de daha kırılgan olduğunu belirtelim. Çağdaş iktisatların artık bu kadar süratli artmış gerçek faiz oranlarından etkilenmeme ihtimali bizce sıfır.
Biraz fazla iddalı gelecek lakin bugün yüzde 4,5 civarında olan ABD 2 yıllık bono faizlerinin önümüzdeki sene ikinin altını görebilir. Bu düşüşle birlikte kredi piyasalarında önemli bir çalkalanma ve spreadlerde açılma görürsek şaşırmayacağız ancak piyasalar için büyük sürpriz olacak. Yani önümüzdeki yılın birinci yarısında pay senedi piyasalarında para kazanmak ustura ucundan bal yalamak kadar kolay olacak!
“Gerçek, yolları olmayan bir yerdir” der J. Krisnamurti. Hakikaten de herkesin kendi yolunu bulması gerekiyor. Biz dahil diğerlerinin ne söylediği, sizin için gereğinden fazla değerli olmasın. Diğerleri olsa olsa yolda âlâ yahut makus rehberlik edebilir, en âlâ ihtimal kapıyı bulmaya yardım edebilir. Ancak Morpheus’un Neo’ya söylediği üzere: ‘‘O kapıdan yalnızca sen geçebilirsin.
Yazar: Murat Berk, Baş Stratejist
FÖŞ yazdı: Jeo-politik gerginlik 2023’te iktisat ve piyasaları zorlayacak
Erda Gerçek’le piyasalarda GERCEK: Bilanço daraltmanın görünmez eli
ANALİZ: Kripto para piyasalarında son 24 saatte neler oldu?
News
