Şant Manukyan Küresel Piyasalar

Şant Manukyan  Küresel Piyasalar

Şant Manukyan beyefendi çok sevdiğimiz saydığımız ülkemizin en değerli piyasa analistlerinden birisidir. Sabah saatlerinde erken kalkmasıyla tanınan muharrir, birebir zamanda  yatırım araçlarında Polkadot, Ether üzere yeni jenerasyon eserleri de tahlillerine katarak sıradan piyasa analistlerinin 100 yıl önünden gelmektedir.

Kendisinin Küresel Piyasalar başlıklı kitabı Kronik tarafından yayınlandı. Ben kitabı birinci satın alanlardanım. Kitap şurada.

Kitapyurdu sitesine birinci yorumu da ben yaptım.

Yazarımız kitabı üç kesime bölüyor. Geçmiş, bugün ve gelecek… Şunu hatırlatmakta fayda var. Şant Manukyan bir akademisyen olmadığını kitapta sıkça lisana getiriyor. Bu minvalde kitabı okursanız uygun olur.

GEÇMİŞ

İlk kısım paranın macerası ile başlıyor.

Sayfa 36  üzerinde ülkemizde sıkça tartışması yapılan paranın nasıl yaratıldığı konusundaki tezler inceleniyor.

Henry Ford’un bu süper kelamıyla sayfa açılıyor.

Sonrasında Şant Manukyan, paranın bankaların kredi vermesi yoluyla yaratıldığını açıklıyor. İlerleyen sayfalarda bilanço yaklaşımıyla bu durumu çok net ortaya koyuyor.

Sonrasında 1929 krizine bir giriş yapıyor. Friedman ve Rothbard tarafından krizinin nedeni ait açıklamaları ayrıntılıca anlatıyor. Kendisine buradan getireceğim tenkit, mevzudan hususa çok süratli atlaması olacaktır. Aslında Şant Manukyan bunu kitabında lisana getiriyor . Atlamaları kabul ediyor. Akademisyen değilim diyor. 🙂

Hepimiz Fed’in 1913 de kurulduğunu biliyoruz. Fed’in neden kurulduğuna bu sayfada hoş bir açıklama getiriyor.

Yazar 1700 yılların sonunda ve 1800 li yılların başında yapılan iki denemeyi bizimle paylaşıyor. Bu teşebbüslerin neden başarısız olduğu mevzuda çok detaya girmiyor.

Gelelim kitabın en enteresan kısımlarından biri olan “Nasıl twitter fenomeni olursunuz ?” başlığına.

Bu kısım neden bu kitabın tam olarak bu kısmında yer alıyor hakikaten anlamadım. Şant Beyefendi umarım yeni sürümlerde farklı bir yere yerleştirir.

Yanlış anlaşılmasın bu başlığın içeriği kesinlikle okunmalı.Kısaca faiz, altın ve Fed bilanço  üçlemesi ortasında çok net alakalar olmadığını anlatıyor. Kriz çıkacak diyenlere prim vermemeniz gerektiğini kibarca anlatıyor.

Fed’e giden yolu 1907 krizi üzerinden anlatıyor. Akademisyen olmadığı için eski krizleri açıklamasını beklemiyoruz. 1907 krizinde son kredi mercii’ne gereksiniminin doğduğunu çok net anlatıyor. Krizi önleyen J.P.Morgan’ın kıssasına yer veriyor. Bu bölümde  J.P.Morgan’ın  resmi bir komitedeki diyaloglarına yer veriliyor.

Kredi sözünün etimolojik kökenine bakarsanız “inanmak ve güvenmek” den geldiğini görürsünüz.

Fed’in kusurları kısmında 1929 ve 1987 krizlerini ele alıyor. Burada tarihi akış veriliyor lakin krizlerinin nedenlerinin ne olduğu tam olarak ortaya koyulmuyor. Bu kısım içerisinde Burns isimli Fed Liderini tanıyoruz. Ben açıkcası unsur okuyorum. Şaşırtan.

Sayfa 99 üzerinde 2000 teknoloji krizi, 2008 konut krizi ve 2020 covid krizinin büyük krizlere dönüşmemesinin nedenini Minsky’in büyük hükümet tezine bağlıyor.

BUGÜN

Yazar bugüne gelmek için bretton woods mutabakatını referans yapıyor.Bu muahedede Keynes’in kabul edilmeyen Bancor planına atıf yaparak başka kabul edilen White planının tek bir ülkenin çıkarlarına uyduğunu belirtiyor.

Herhangi bir ülkenin para ünitesi yerine memleketler arası bir ünitenin, Bancor kullanılması ile bu yahut birkaç ülkeyi “kayıran” asimetri ortadan kalkacaktır. Ülkeler aarası servet transferine neden olmayacak ve ülkelerin rezerv tutma gereksinimi olmayacaktı….(S:114)

Sayfa 122-125 ortasında doların rezerv para olmasının avantaj ve dezavantajları tartışılıyor. Doların rezerv para olma nedeninin tahvil piyasası olduğu söyleniyor.

Sayfa 130’da global güç istikrarının artık net biçimde ABD’nin elinde olmadığı ve bir hegemonya buhranı olduğu belirtiliyor.

GELECEK

Bitcoin, Stable Coinler, CBDC  bu kısımda başı çekiyor. Detaylara girmiyorum.

SONUÇ

Şant Manukyan bu kitapta sahiden beni şaşırttı. Kendisine de söyledim. : ) Kitap içinde beni akademik manada tatmin etmeyen kısımlar olduğunu ancak kendisinin bu tenkitlere karşı (kitapta ben akademisyen değilim) mantıklı bir yanıt verdiğini belirtmeliyim.  Şant Manukyan’ın çizgisinden küresel piyasalarla ilgili  temel tarihî bilgi edinmek ve bugünün dünyasının nasıl şekilllendiği anlamak ve geleceğin ne getireceğini bilmek isteyenlere tavsiye edilir.

30.10.2022

Ankara

Doç.Dr. VeriDelisi