Kahkahayı tetiklediği bilinen dokunma biçimi olan gıdıklamanın kısa bir tarihi de var. Gıdıklanma, birçok şahısta gülmeye neden oluyor pekala; gıdıklanma bizi neden denetim edilemez kahkaha krizlerine sokuyor? Nereden çıktığı, neden olduğu ve bütün merak edilen başlıklarla ilgili pek çok teori var.
NEDEN GIDIKLANIYORUZ?
Bilim insanları gıdıklanmanın, beynin duygusal yansıları olan savaş ya da kaç reaksiyonlarından ve acıdan sorumlu bölgesi olan hipotalamusu uyardığına inanıyor. Gıdıklanma, savunmasız beden kısımları yani yumuşak ve kırılgan merkezlerimizi müdafaamızı sağlamak için bir savunma düzeneği olarak da görülüyor.
Gıdıklanmanın evrimsel maksadı tam olarak belirlenmiş olmasa da bir teoriye nazaran gıdıklanma; toplumsal bağ ve oyun davranışı biçiminin bir sonucu olarak evrimleşmiş olabilir. Bireyler ortasındaki gıdıklanma, kahkahayı ve olumlu toplumsal etkileşimleri artırarak bir küme içindeki toplumsal bağları güçlendirebilir.
Başka bir teoride ise gıdıklanma; refleksleri ve dokunmaya karşı hassaslığı artırmanın bir yolu olarak evrimleşmiş olabilir. Gıdıklanmak bir savunma sistemi olarak da çokça yorumlanıyor.
Bireyleri ciltlerindeki potansiyel tehditler yahut parazitler konusunda daha şuurlu hale getirmiş dahi olabileceğini varsayım ediliyor. Bu manada, gıdıklanmanın kendini savunma açısından bilimsel tarafı ağır basıyor.
Konuyla ilgili farklı periyotlarda farklı araştırmalar yapılıyor. Sonuçlar hala net bir yanıt vermiyor olsa da teorilerin kimileri güçleniyor. Almanya’nın Mannheim kentindeki Merkez Ruh Sıhhati Enstitüsü’nde gıdıklanmanın nöronal sistemlerini inceleyen bir sinirbilimci olan Shimpei Ishiyama, gıdıklanma cinslerinin birbirinden başka olarak düşünmemiz gerektiğine inanıyor.
1897 yılında gıdıklanmanın cinslerini açıklamak için türetilen ‘knismesis ve gargalesis’ günümüzde hala sıklıkla ayrımı yapılan gıdıklanma tipleri. Knismesis, hafif, tüy gibisi şeylerden gıdıklanma olarak tanımlanıyorken, gargalesis, daha sert şeylerden kaynaklı gerçekleşen gıdıklanma cinslerini tanımlamak için kullanılıyor. Hassas bölgelerde gerçekleştirilen gıdıklanma tepkileri gargalesis içinde yer alıyor.
Akademik makalelerde kullanılan bu gıdıklanma tipleri, pek çok sözlükte yer almıyor.
Knismesis böcekler tarafından istenmeyen bir ısırıktan kaçınmak için yapılabiliyor.
Temelde bilimsel desteği olan teorilerde savunmasız beden kısımlarını savunmaktan kaynaklı olduğu söylenen bu gıdıklanma yansısının birtakım gıdıklanma bölgelerinde çöktüğü görülüyor. Zira birden fazla insanın ayak tabanları hayli fazla gıdıklanır ve burası bedenimizin korunmaya en gereksinim duyulan yeri değildir. Bu yaygın teori ile ilgili pek çok istisna var. O yüzden bilim tarafında hala bu teorinin tartışmalı tarafları var.
Öte yandan gıdıklanan tek canlı beşerler değil. Kimi büyük maymunlar ve kimi kemirgen çeşitleri de gıdıklanma gibisi ihtarlar gösterebiliyor. Her gıdıklanan hayvanın ortak özelliği ise birbirleriyle oynayan, sert davranan ve irtibat kuran “son derece toplumsal memeliler” olmaları.
Son araştırmalar oyun teorisinin daha dayanaklı hale geldiğini gösteriyor. Beşerler ve hayvanlar olumlu ve eğlenceli bir ruh halindeyken daha fazla gıdıklanma reaksiyonu gösteriyor.
Yapılan araştırmalar reaksiyonların gıdaklayan şahsa nazaran de değiştiğini de gösteriyor. Bir kişi yabancı insanlardan gelen gıdıklama hareketine karşı gülme eğilimi göstermeye daha uzaktır. Hatta, duyulan korku gıdıklanmayı bile azaltabiliyor. Şizofreni üzere birtakım hastalıklar dışında kişi kendini gıdıklayamaz. Bu durumda gıdıklanma, toplumsal ortamda var olan bir reaksiyon oluyor.
Nörobilimciler bu bilgilerin ışığında gıdıklama seansları gerçekleştirdiler. Sıçanlarla gerçekleştirilen deneylerde faal olan beyin bölgelerini izleyen araştırmacılar, oyun davranışında yer alan tıpkı somatosensoriyel devrelerin denek gıdıklandığında da aydınlandığını gördüler. Gıdıklamayla etkin hale gelen öteki beyin bölgeleri ortasında, dokunmayı işlemekten sorumlu olanlar, savaş ya da kaç yansısı ve seslendirmelerle bağlı olanlar, amigdala ve ön singulat korteks üzere duygusal bölgeler yer alıyor.