Benim için çok heyecanlı ve coşkulu bir saat. Şampanya ve havyar eşliğinde Fed lideri Powell’ın basın toplantısını izledim. Evvel güzel haberi verdi: FOMC, Aralık, en geç 2023’ün birinci toplantısında faz artırımlarının temposunu yavaşlatabilir. Akabinde da makus haberi: Ancak duracakları nokta umulandan daha yüksek irtifada olabilir. Linkteki haberde göreceğiniz üzere bu nokta, yani en son Fed faiz oranı beklentisi artık %4.5 değil, %5. Tekrar linkte küresel stratejist Erda Gerçek’le yaptığım dünya iktisadı söyleşisini izlemenizi öneririm. Bu söyleşide Fed mali sıkılaştırmasına paralel işleyen bilanço daraltmanın olumsuz yansımalarını masaya yatırdık. Kulaklarına kadar dolar borca gömülen bir dünya iktisadında, doların hem maliyetinin yükselmesi, hem de ölçüsünün azalması (ya da küresel iktisadın gereksiniminden daha yavaş büyümesi) kredi notu düşük ülke ve şirketler için iflas, temerrüt ve ödemeler istikrarı risklerini katlayıcı tesir yapar.
Powell’in açıklamaları akabinde, S&P500 ve tekno-ağırlıklı NASDAQ sırasıyla %2.5 ve %3.5 paha yitirdi. Ben bu satırları yazarken Asya borsaları birer birer başlarına tabancayı dayamaya başlamıştı. Tüm riskli varlıklar için en az 6 ay daha ayı pazarı beklediğimi tüm toplumsal medya platformlarında söz ettim. Bu kestirmenin altında yatan birinci neden: Fed ve BoE’ın hala devam eden, AMB’nın ise 2023 yılında başlayacak bilanço daraltma süreci fiyatlarda iskonto edilmedi. Buna ek olarak, BoJ Lideri Kuroda’nın çekirdek enflasyon 2023 projeksiyonlarının üstünde seyrederse, Japon 10-30 yıllık devlet tahvillerinde (DİBS) getiri tavanının yükseltilebileceği açıklamaları da gözden kaçmasın. Getiri tavanının yükseltilmesi, DİBS satış yediğinde BoJ’nin daha az DİBS alacağı manasını taşır. Özetle, küresel piyasalarda birinci inkar edilen risk, tam 22 yıldır nerdeyse aralıksız devam eden bol para-düşük faiz sürecinin ebediyen sona ermiş olması. Tüm risk taşıyan portföylerde kaldıraç azaltılacak. Önümüzdeki 10 yılda S&P500 ve Gelişmekte Olan Piyasalarda (GOP, Ülkeler = GOÜ) beklenen getiri oranı senede %10-12 bandından %5-7’e düşebilir.
Fakat ayı pazarı beklentimin en değerli nedeni jeo-politik risklerin ıskalanması. Iskalandığını nerden biliyorsun diye soracak olursanız, altına bakın. Fon yöneticileri uzun yıllar boyunca dünyada politik bloklar ortasında sürtüşme tezine inansalardı, portföylerde altının hissesi artardı. Benzeri bir müşahede güç fiyatları için de geçerli. Ukrayna Savaşı’nın bir değil, yıllarca süreceği bir gelecek düşünün. Dünya petrol ve doğal gaz pazarı iki farklı pazara bölünür. Rusya yalnızca Asya’ya güç satar. Orta Doğu, Kafkaslar-Orta Asya koridoruyla ABD ve Avrupa ortasında güç ticareti patlar. Brent için Asya ve Avrupa’da iki başka fiyat oluşur.
Peki, jeo-politik risklerin yıllarca süreceği tezimi nasıl ispatlarım? Evvel, 3 örnek vereyim. Sonra da bu makaleye ilham veren FT’nın efsanevi muharriri Martin Wolf’un “Geopolitics is the biggest threat to globalisation” başlıklı makalesinde öne çıkan müşahedesi arzedeceğim.
Bu makalenin tonunun temel olarak benimsediğim “Vahşi Batı’da at hırsızları ortasında poker masası muhabbetine” göre olağanüstü ölçülü ve sıkıcı olduğunu sezmişsinizdir. Bunun tek hatalısı Kemal Kılıçdaroğlu. Abi be, Türkiye’nin tek sorunu metaanfetamin çılgınlığı mıdır ya? Geçimini zararsız bir besin desteğini pazarlamaktan elde eden onbinlerce küçük torbacı ve orta ölçekli lokal dağıtım merkezini hiç mi düşünmedin? Bak, sana kızan Süleyman Soylu Abim dün sabah 130 adedini göz altına aldı. Tedarik zinciri aksamalarından kaynaklanan gerçek bir arz darlığı ve fiyatlarda fahiş sıçramalar var.
Dönelim jeo-politik risklere. Piyasalar kimi mevzulara o kadar yanlış yorum getiriyor ki, fazla üstünde durmaya gerek yok. Bu kış da Çin Covid-19’dan kırılacak. Xi Jinping sıfır olay toleransı siyasetinden caysa da, bu gelecek yazdan evvel olmaz. Zira, şu anda depolarda 1.4 milyar insanı aşılayacak kâfi mRNA aşısı yok be kardeşim. Gerçekten, bir numaralı iFon üretim merkezi Zhengzou’da 7 günlük genel karantina ilan edildi. Tedarik zincirleri bu kış yeniden Noel-Yeni yıl ikram talebiyle zorlanacak.
Çin-ABD gerginliği ile devam edelim. Martin Wolf’un tahliline nazaran, ABD Çin’e tüm üst kalite çip ve onları üretecek makina ve teçhizatın satışını yasaklayarak resmen ekonomik savaş ilan etti. Biden bir gecede hem de fazla gürültü kopartmadan Çin’e Trump’ın dört yılda reva gördüğünün 10 katı ceza kesti. Natürel, Çin’in de eli armut toplamıyor. Bir yanda $1.4 trilyon devlet teşvikiyle kendi üst kalite çip endüstrini büyütürken, öte yanda pazardaki 2 büyük Asya’lı üretici olan Güney Korey ve Tayvan’ın işini zorlaştırmak için askeri tahrikleri devreye sokacak.
Ukrayna Savaşı’nda yeniden linkteki Soli Özel söyleşisinde kullandığımız bir ”pata” yani yenişmezlik durumu hakim. Kış savaşa bir iki ay Noel tatili yaptırdığında, Wagner Kümesi öncülüğündeki Rus birlikleri Donbas’ın Kuzeyindeki Bakhmut Kentini ele geçirebilir. Güney’de Herson Kenti Ukrayna’nın eline geçebilir. Velakin, Putin’in son maksadının Ukrayna’yı ilhak etmek; Zelensky’nin ise Kırım’ı geri almak olduğunu düşünürseniz, daha savaşın birinci fazındayız diyebiliriz. Tekrar Soli Özel’e nazaran, şayet Rusya ilkbaharda da Avrupa ve Ukrayna’nın direncini kıramazsa, Çin’den aracı olmasını rica edebilir. Barış olmaz, lakin en azından iktisat ve piyasalar için riskleri azaltan bir ateşkes devri başlar. Kötü senaryoda, Putin ve Zelensky sonuna kadar gayret kararı alır…ve Rusya’nın Vietnam’ı başlar. Acaba, kaç fon yöneticisi bu senaryoya nazaran konum alıyor?
Gelelim Orta Doğu’ya. İran’da protestoların sonunun nereye varacağını kimse kestiremiyor. Rejim kanlı biçimde bu ayaklanmayı bastırmakta kararlı. Lakin, proteostolar evvelkilerden farklı olrak çok geniş bir halk tabanına yayıldı. Sokaklara dökülenler de mevti göze almış. Başımdaki senaryo İran’ın Venezuela’ya dönüşmesi. Yani yarı batık devlet, daima iç çatışmayla hayatiyetini yitiren bir toplum ve ağır çekim kendi içine çöken bir iktisat. Bu senaryoda molla rejimi tabanını sıkı tutmak için Suudi Arabistan ve İsrail’le macera arar. Suudi Arabistan’ın başındaki Muhammed bin Salman din kardeşimiz tam bir mecnun fişek. İsrail’de ise maalesef Bibi Netanyahu geri döndü. Bu üçlü karışım güç üretimi ve sevkiyatını etkileyecek ölçüde birbirine girebilir.
Martin Wolf fonların siyasi riski tam olarak satmadığı tezime daha somut bir dayanak sunuyor. Dünyada 19cu Yüzyıldan beri 3 kez yaşadığımız globalleşme-kutuplaşma döngüsünde yine kutuplaşmaya geçtik. Kutuplaşma evrelerinde savaş riski tırmanırken, global ticaret de daralıyor. Her ne kadar Putin nükleer savaş tehdidinin yarattığı yansıyı azaltmak için her gün yeni bir açıklama yapsa da, ağızdan çıkan, kulakla duyulanı beyinden silmek güç. Batı’nın tüyleri uzun mühlet diken diken kalacak. Pekala niçin o vakit bu GOÜ CDS rallis? Niçin hala daralan dünya ticaretinden en ağır ziyanı görecek Çin harici Asya imalat sanayi eserleri ihracatçısı ülkelerin payları sert satış yemiyor?
Fed FOMC akabinde yapılan açıklamalar yatırımcıların “yakında işler düzelir, biz şimdiden mala girelim” aceleciliğine ket vurmuş olmalıdır umarım. Zira, vakit içinde sindire sindire fiyatlanmayan riskler bir gecede fiyatlandığında???? Bakınız: İngiltere gilt pazarı olur. O spazmın ortasında bir günde 10 yıl vadeli devlet tahvilinin getirisi 160 baz puan yükseldi. BoE’ın bir yıl evvel yaptığı stress testinde “çok aşırı senaryo” olarak günlük 100 baz puan getiri sıçraması kullanılmıştı. Sonraki gün de Truss istifa etti.
Anladınız mı yanlış fiyatlamanın dünyayı nereye götüreceğini?
FÖŞ
FÖŞ yazdı: Likidite deryası kuruyor, kim donsuz yüzüyor?
FÖŞ anlattı: Borsa İstanbul: Tehlike mi, Fırsat mı?