Seçim sathı mahalline girdiğimiz bu çok özel devirde, FÖŞ bir çok açıdan kendini Altılı Masa (6M) muhaliflerinin çoğunluğunun ortaya sürdüğü görüşlerden çok farklı bir noktada buluyor. Yani, onlar Mars’ta, ben Kars’ta halinde bir farklılık. Muhalefet içinde yaz aylarında Erdoğan ve Cumhur İttifakı’nın anketlerde elde ettiği kazanımdan yüreği kırılıp, iktisadın güçlü performansını sürdürmesi halinde 2023 seçimlerini de kazanacağını öne süren bir küme var. Bir diğer küme ise Erdoğan’ın bir formda Putin’in ağzından girip burnundan çıkarak doğal gaz faturalarını seçim sonrasına erteleteceğini öne sürüyor. Bu durumda, döviz kuru da seçime kadar sukunetini koruyarak, Erdoğan’a seçmen nezdinde prestijini geri kazanma bahtı verecek.
FÖŞ yalın düşünen bir fikir insanı. Hükümet cephesinin yaz aylarında anketlerde yükselmesinin EN ÖNEMLİ nedeni, Erdoğan’ın vaatleri değil. Turizm geliri beklentileri misliyle aşarak, tahminen de 1.5 milyon süreksiz istihdam üretti. Bunun yarattığı gelirin üstüne Temmuz artırımları ve Bayram ikramiyeleri de binince, seçmen kendini zenginleşmiş hissetti. Yazın meyve-sebzeyle doymak daha kolay, elektrik-gaz faturaları da hane halkı bütçesini kış aylarındaki kadar perişan etmiyor.
Kış soğukları başlayıp, küresel güç fiyatları da yine yükselişe geçerken, iktisatta düzelme bekleyenlerin sayısında kayda kıymet bir gerileme gözlenecek. Türkiye’de süren kuraklık ise besin fiyatlarında gerileme beklentisini mantıksız kılıyor. Doğrudur, Putin Erdoğan biraderini sever …mi sanki?). Çok, çok, biçok sevse de… ücretsiz doğalgazın faturası çok ağır olabilir mi?
Hemen bu sorulara karşılık vereyim.
Enflasyon seçime kadar kalan mühlet zarfında düşer mi? Kediye piyano çalmak öğretilebilir mi? Ekim ayı dataları bize iktisadın tam kapasiteye çok yakın seyrettiğini anımsatıyor. Yani, iktisadın arz tarafı (ihracata yönelik sanayi üretimi haricinde) çıktıyı artırmakta zorlanır. Bu ortamda bütçe ve minimum fiyat artırımları vasıtasıyla harcanabilir gelire dev enjeksiyonlar yaparsanız, enflasyon artar. En kolayı, artan talep karşısında mal yetiştiremeyen üretici ve toptancı, artırım yapar.
Bu senaryoda, aşağıdaki grafikte sunduğum Yİ-ÜFE ve TÜFE makası birincisi lehine kapanır:
Devam edeyim, yaz aylarında döviz kuru “çıpasının” enflasyonu hiç de yavaşlatmadığını görüyoruz:
Yani, enflasyon katılaşmış. Enflasyondaki katılığın derecesini, çekirdek enflasyon tablosundan da görebiliriz:
Hangi çekirdek göstergesini baz alırsak alalım, 2023’ün birinci yarısında aylık %5’in altında bir TÜFE temposuna yavaşlamak kolay değil. Lakin bu durumda, yıl başı artırımları Mayıs’ta en az %25 satın alım gücü kaybetmiş olacak. Sizce bu kadar süratli gerçek gelir kaybına uğrayan seçmen Erdoğan’a minnettarlık duyar mı?
Biraz evvel Garanti BBVA’nın bir araştırması elime geçti, 2023 sonunda enflasyonun %45’ten aşağı gerilemeyeceğini tabir ediyor. Yani, seçime giden aylarda aylık %4 civarında bir enflasyonla hayatı kararacak seçmenin.
Üstelik, enflasyon varsayımlarında riskler besbelli halde üst tarafta. Birinci belirsizlik, yılbaşında maaş ve fiyat artırımlarının oranını bilememek. %100 üzere seçim kazanmayı garantileme gayesi güden bir artırım, enflasyon öngörülerini üst revize ettirir. İkincisi, artık anlatacağım, kış aylarında kur şoku bekliyorum ki Erdoğan ve Cumhur İttifakı “oyundan düşer”.
Niye kur şoku bekliyorum?
Sosyal medyada alay konusu oldum, yaz başından bu yana tekrarladığım kur şoku ve sermaye denetimleri gerçekleşmedi diye. Aslında zımni bir sermaye denetimi rejimindeyiz ya, neyse. Gelelim kur şokuna.
Ekim ayı dış ticaret istatistiklerine nazaran ihracat geçtiğimiz yılın birebir ayına nazaran yüzde 3 artışla 21,3 milyar dolara yükseldi. İthalat 29,3 milyar dolar oldu. Dış ticaret açığı Ekim’de yüzde 430,4 artışla 8 milyar dolar oldu.
Seçime kadar iç talep güçlü tutulacaksa, ithalat artışı da sürat kesmez. Bu görüntüyü olumlu manada değiştirecek en değerli gelişme besin emtiaları ve güç fiyatlarında elle tutulur gerilemeler olur ki, bu güç fiyatları bağlamında gerçekleşmiyor, gerçekleşmeyecek de. Putin’in tahıl koridorunu yine açmasıyla, besin emtia rallisi fren yaptı. Lakin, Putin’in ilerleyen günlerde bir sefer daha bu devaya başvurabileceğini akıldan çıkartmayalım. Rusya’nın tahıl koridorundan çekilmesi iki günde buğday vadelilerinde %6 sıçrama yaratmıştı.
Dış ticarette ikinci değerli kalem ise ihracat; AB’nin resesyona yuvarlanması ile birinci alarm işaretini Ekim’de verdi. Aşağıdaki tabloda ihracatın yıl içinde AB’nin performansına paralel nasıl yavaşladığını görüyoruz.
Kasım2022-Haziran2023 devrinde EN AZ $35 milyar cari açık beklerim. Bu meblağın TCMB’nin likit, yani müdahalede kullanılabilir FX rezervine yakın olduğunu da söyledik, Kardeşim.
Yeni bir risk daha oluştu, büyük bankalarımız dahi sendikasyon yenilemelerinde %70’in üstüne çıkamıyor. Bu oran 1Y2023’de daha gerileyecek, zira Fed-AMB faiz artırımları yüzünden son 20 yılın en sıkı finansal şartları karar sürecek. Bu kalemden kaç milyar $ döviz kaçar, tam hesabını yapamadım, ancak Euro-tahvillerin yenilenmesinin de güç olacağını kabul edersek, $10-15 milyarlık bir kaçaktan bahsediyoruz.
Zaten matematik olarak bu denklemde TCMB harcanabilir rezervi eksiye düştüğü için ekonomiyi önce kur şoku, sonra da bireylere sermaye denetimleri vuruyor.
KKM’ye girişler iyice yavaşladı. KKM’deki kişisel mevduat çözülmeye mahkum, sebeplerini sıralayıvereyim size:
- Henüz BOTAŞ-Gazprom doğal gaz kredilendirme görüşmelerinden sonuç çıkmadı. (Şüphem, Putin’in Erdoğan’ın BM ile işbirliği yaparak Rusya’nın tehditlerine karşın tahıl koridorundan sevkiyatını zorlaması, Putin’i kızdırdı).
- Kredilendirme gerçekleşirse, Erdoğan’ın Ukrayna Savaşı’nda arabuluculuk rolü ne derece değerli olursa olsun, yaptırımlar gelecek. Bu durumda da dış kredi bulamayacağız ve tehtidin ABD-AB kaynakları tarafından yüksek sesle kamuoyuna duyurulması bankalardan döviz mevduat kaçışına neden olabilir.
- Seçime giderken KKM’nin çözülmesi tarafında 2 neden daha var. KKM’de kaldığı her ay servet yitiren bir kısım mudi, Erdoğan’ın Şubat’ta enflasyonun %20’lere düşeceği vaadine inandığı için bekliyor. Düşmezse, dövize kaçabilir. Kılıçdaroğlu’nun Mart’ta 6M iktidara gelirse KKM’de faizin Hazine hissesini ödemeyeceği tehtidini yinelemesi de son münasebet.
Bir de “halkımız artık enflasyona alıştı, enflasyon çatlasa da, patlasa da yeniden de Erdoğan’a oy verecek” görüşü var. Bu görüşü olağanüstü elitist ve yukardan bakıcı olarak nitelendiriyorum. Birisi hergün sizin totonuza elektrik şoku verse, buna alışabilir misiniz? Hergün popo ağrısı çekeceğinizi bile bile bu bireyle dostluğunuzu sürdürebilir misiniz? Evet, 1990larda hepimiz yüksek enflasyona alıştık. Zira, en az 25 yıllık bir yüksek enflasyonda hayatı yönetim etme marifetimiz oluşmuştu. Son 10 yılda tek hanede seyreden fiyat artışının bir yılda %87’ye hızlanmasına alışılmaz, çünkü ekonomik davranışları bu sürate uyarlayacak kıvraklık yok sıradan vatandaşta. Halihazırda, Erdoğan’a inanan, güvenen klitle, vaat ettiği üzere Şubat’ta AYLIK fiyat artışlarının durulmasını bekliyor. Mart’ta artık beklemez, tekler. Dövize döner, Erdoğan’a da sırtını.
FÖŞ yazdı: Jeo-politik gerginlik 2023’te iktisat ve piyasaları zorlayacak
Erda Gerçek’le piyasalarda GERCEK: Bilanço daraltmanın görünmez eli
Borsa İstanbul: Tehlike mi, Fırsat mı?
News
