Tekstil dalında artan ithalata rağmen hazır giyside düşen ihracat, şirket kapanmalarını beraberinde getirdi. Başta Anadolu’da olmak üzere birçok bölgede dokuma atölyelerinin kapandığı, işten çıkarmaların başladığı belirtiliyor.

Salgında üretim, yatırım ve ihracat üzere birçok alanda rekorlar kıran Türkiye hazır giysi ve dokumacılık dalları, salgın ve savaş sonrası bozulan ekonomik bilgiler nedeniyle sıkıntı devirlerden geçiyor. Yeni siparişler, kapasite kullanım oranları ve ihracatta düşüş suratının arttığı bölümlerde kapanmaların başladığı, buna bağlı olarak istihdam kaybının yaşandığı belirtiliyor.

Bu ayın birinci yarısında hazır giysi ihracatında yüzde 20’ye yakın düşüş yaşandığı vurgulanırken, her iki kesimde de yılsonu ihracat maksatları aşağı istikametli revize edildi. Kaybın önümüzdeki yıl da süreceğinden tasa eden bölüm temsilcileri ithalatı düşürecek tedbir talebinde bulunurken, temsilcileri istihdam dayanağı ve rekabetçi kur davetinde bulundu.

Dünya’dan Yener Karadeniz’in haberine göreHazır giysi ve dokuma dalları, salgın öncesi yıl olan 2019’u sırasıyla 17,7 milyar dolar ve 9,9 milyar dolar ihracatla kapatmış, toplamda 1 milyon 39 bin kişilik istihdama ulaşmışlardı. Salgın yılı olan 2020’de tedarik zincirinin değişmesi ile rakiplerine nazaran avantajlı pozisyona geçen Türkiye, ihracatını süratle artırmış, bu artışın da devam edeceği beklentisi ile de tarihinin en büyük yatırım atağını başlatmıştı.

2021’de hazır giysi bölümü 6 milyar 438 milyon TL, dokumacılık bölümü ise 24 milyar TL’lik yatırım için teşvik evrakı almıştı. Birebir yıl her iki kesimde de ihracat tarihi rekor kırdı ve hazır giysi, 20 milyar 250 milyon dolar, dokuma dalı de 12 milyar 878 milyon dolar ihracata ulaşırken, istihdamı ise yüzde 13,3 artırarak 1 milyon 177 bine çıkarmışlardı. Tıpkı periyotta dokuma bölümü kapasite kullanım oranı yüzde 82, hazır giysi ise yüzde 85 sonuna dayanmıştı.

Bu yıl ise ibre aksine dönmeye başladı. Tüm dünyada artan enfl asyonist baskıya bağlı olarak düşen alım gücü, sakinlik kaygısı, Rusya-Ukrayna savaşı ve güç krizi üzere etkenler, hazır giysi eserlerine olan talebin süratle gerilemesine yol açtı. Her ne kadar bu yılın birinci 3 çeyreğinde ihracatta artış devam etse de, ihracat suratında yavaşlama bariz bir biçimde kendini gösterdi.

Ekim ayının birinci yarısında ihracatın geçen yılın birebir devrine nazaran yüzde 15 düşüş gösterdiği belirtiliyor. Öncü göstergeler de bu durumu teyit ediyor. İstanbul Sanayi Odası Türkiye İmalat PMI datalarına nazaran dokumada yavaşlama Eylül ayında daha da barizleşti ve faaliyet şartlarında salgının birinci dalgasından bu yana en sert bozulma gözlendi. Dokuma eserleri, takip edilen 10 bölüm içerisinde yeni siparişlerin en sert azaldığı kesim oldu. Buna bağlı olarak firmalar üretim, istihdam ve satın alma faaliyetlerini de süratli bir formda azalttı. Emsal biçimde üretim faaliyetlerindeki artış ya da azalışın izlenmesini sağlayan sanayi üretim endeksi dokuma kesiminde yüzde 10,6 düşüş ile salgın yılı olan 2020 Mayıs’tan bu yana en sert gerilemeyi gösterdi. Kapasite kullanım oranları dokumacılık bölümünde yüzde 72,4 ile 2020 Ağustos ayından bu yana en düşük düzeye gerilerken, bu oran hazır giyside ise yüzde 81,9 ile son bir yılın en düşük düzeyi olarak gerçekleşti.

İstanbul Hazırgiyim ve Konfeksiyon İhracatçıları Birliği Lideri Mustafa Gültepe, istihdam kaybı konusunda alandan gelen haberlerin tersine hala temkinli olan isimlerden biri. İhracatın ekonomik datalarla orantılı olarak negatif etkilendiğine dikkat çeken Gültepe, sanayi üretimi ve kapasite kullanım oranlarının ihracata hala katkı sağlasa da, istihdam artış suratının yavaşladığına dikkat çekti.

Gültepe, “İhracatta 2023 yılı birinci yarı beklentisi düşük düzeyde. İddiası sayılar göz önünde bulundurulduğunda 2022’in 22 milyar dolar ile kapanacağını iddia ediyoruz” dedi. Hazır giysi bölümünde 171 firmanın yanıtladığı ihracatta yeni durum tespit anketine nazaran de firmaların yüzde 64’ü ihracatlarında düşüş bekliyor. Düşüş oranı AB pazarına çalışan firmalarda çok daha yüksek düzeyde gerçekleşiyor. Gültepe, yüzde 62’lik hissesi ile hazır giysi ihracatında en yüksek hisseye sahip olan AB’de resesyon beklentisi ve talepteki belirsizliklerin yanı sıra, salgın devrinde Türkiye’ye yönelen müşterinin salgının bitişiyle bir arada ünite maliyeti düşük rakip ülkelere dönüşlerinin bu gerilemenin ana sebepleri olduğu vurgulandı.

İstanbul Dokuma ve Hammaddeleri İhracatçıları Birliği Lideri Ahmet Öksüz, bilhassa Rusya kaynaklı güç krizinin bölümün üretim maliyetleri üzerinde ağır bir yük oluşturduğuna dikkat çekti. Öksüz, “Tekstil kesiminde ağustos ayı üretim endekisinin yüzde 10,6 oranında gerilemesi, ihracatımızın artış suratındaki yavaşlama ve ekim ayında ihracatımızın gerileme eğilimine başlaması üzere sebepler, 2022 için belirlediğimiz 15 milyar dolar ihracat amacımızı revize etmemize sebep oldu.

Yılı 2021’e nazaran artışla kapatmak için var gücümüzle çalışıyoruz. Lakin ithalatta yaşanan fevkalâde artış üretimi olumsuz etkiliyor. Türkiye günde tüm ipliklerin toplamında 4 bin ton ithalat yapılıyor. Kelam konusu ithalatın yarısı ise Dahilde Sürece Rejimi kapsamında ihraç kayıtlı geldiği için vergiden muaf yapılıyor. Bu da günde 30 ton iplik üreten ortalama bir iplik fabrikası baz alındığında 130 fabrikanın günlük iplik üretimine eş paha. Bu çerçevede bir an evvel ek müdafaa düzeneklerini devreye almalıyız. Bu kapsamda Ticaret Bakanlığımıza ithalatta artan haksız rekabete karşı tahlil tekliflerimizi ilettik” diye konuştu.

TOBB Hazırgiyim ve Konfeksiyon Dal Meclisi Lideri Gurur Fayat, AB’de yaşanan resesyon ve güç krizi kaygıları nedeniyle tüketicilerin harcamalarını kıstığını bunun tesirlerinin birinci hissedildiği dalların başında da hazır giysi dalının geldiğini hatırlattı. Fayat, “Bu sert daralmanın ayak izleri evvel pamuk, akabinde iplik ve sonra da dokumada görülmüştü. Kapasiteler yarı yarıya çalışıyor, istihdam kaybı yaşanıyor. Birçok dokuma tezgahı kapandı.

Emek ağır bölümlerin başında gelen hazır giyside de işten çıkarmalar başladı. Yılbaşına kadar iş yok. Yılbaşından sonra asgari ücret artacak. Kur da baskılanmaya devam ederse işten çıkarmalar hızlanabilir. Kime sorsak sipariş almakta zorlanıyor. Karsızlık ve fiyat tutturamamak had safhada. Siparişler evvelce olduğu üzere rakip ülkelere dönüyor. Bizim salgın devrinde avantaj elde etmemize yol açan tüm kuralların eskiye döndüğü bir periyot yaşıyoruz. Navlun, nakliyat mühleti hepsi geri geldi. Yılbaşı öncesi bu kur düzeyi illa korunacaksa istihdam çıkışının hızlanacağını düşünüyorum. Kurun nereye evrileceği burada belirleyici lakin işin olmaması emekçi çıkarmaya tekrar de mecbur bırakacak. Çünkü temel temel işin olmaması. Bu ayın birinci 17 günü yüzde 15 eksideyiz ihracatta” sözlerini kullandı.